Η ΑΤΜΟΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΗΡΩΝΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΑ, 50 Μ.Χ. ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΑΤΜΟΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΒΑΤΤ, ΤΟ 1770. 1720 ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ. Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑ ΕΙΧΕ ΚΥΚΛΩΘΕΙ ΜΕ ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΑΠΟ ΤΟ 300 Μ.Χ.

 

 

ΠΩΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕ Ο ΣΕΛΕΥΚΟΣ Ο ΣΕΛΕΥΚΕΙΟΣ ΤΟ 150 Π.Χ. ΤΗΝ ΜΠΑΤΑΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΛΤΑ (1800 Μ.Χ.) ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΟΥ 300 Π.Χ. ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ (600 Π.Χ.) ΣΤΟΝ ΒΟΛΤΑ (1800 Π.Χ.).

 

Εάν δεν επικρατούσαν οι δεισιδαιμονικές μεσαιωνικές ιδεολογίες της ανατολής στον Ελληνικό κόσμο της Μεσογείου και η αποστροφή προς την Ελληνική Επιστήμη,  περί το 300 μ.Χ. θα είχαμε εξηλεκτρισμό της λεκάνης της Μεσογείου. Οι μεγάλες Ελληνικές πόλεις (Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια,  Σελεύκεια, Βυζάντιο, Οδησσός, Φαναγόρεια, Πέλλα, Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Ρώμη, Μασσαλία, Νίκαια,  Συρακούσες, Εμπορείον, Ηράκλειες Στήλες, Κυρήνη), θα ηλεκτροφωτίζονταν την νύχτα και θα συνδέονταν με μια σιδηροδρομική γραμμή. Η  ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ  ΤΗΣ  ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ  ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ  ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΑ  ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΘΕΙ ΜΕΤΑ  ΑΠ΄ΑΥΤΟ.

 

Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, (ΤΟΝ ΕΧΡΙΣΑΝ «ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ»), ΕΙΡΩΝΕΥΕΤΑΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΡΟΝΕΙ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ  ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ.

«Εις την Α΄ Κορινθίους» Δ΄ ομιλία του, τόμος 18 σελ. 99: «Πόσον εκοπίασεν ο Πλάτων με τους μαθητές του με το να μας συζητεί περί γραμμής και γωνίες και σημείου και περί αριθμών αρτίων και περιττών και ίσων μεταξύ των και ανίσων και δια τέτοια θέματα λεπτεπίλεπτα ως ο ιστός της αράχνης – διότι αυτά είναι δια την ζωήν περισσότερον άχρηστα από εκείνα τα υφάσματα – και χωρίς να ωφελήση πολύ ή ολίγον με τας συζητήσεις αυτάς εγκατέλειψεν έτσι την ζωήν». 

Ο χριστιανός ιστοριογράφος Ευσέβιος (275-339 μ.Χ.) επιτίθεται σε «αιρετικούς» και γράφει ότι «περιφρονώντας τα ιερά κείμενα του Θεού ασχολούνται με τη Γεωμετρία. Με ζήλο μελετούν τη Γεωμετρία του Ευκλείδη, θαυμάζουν τον Αριστοτέλη και τον Θεόφραστο. Μερικοί μάλιστα σχεδόν προσκυνούν τον Γαληνό».

 

 Καθηγητής Τάσιος:  "Το πάθος των αρχαίων Ελλήνων για την τεχνολογία.  Τον καιρό των Πτολεμαίων, οι μηχανικοί είχαν εφεύρει διαδοχικά όλα τα αναγκαία μηχανολογικά εξαρτήματα (ιμάντες, σωλήνες, γρανάζια, στρόβιλοι κ.α.).  Οι αρχαίοι Έλληνες μηχανικοί απείχαν ελάχιστα - από δέκα έως το πολύ 100 χρόνια - από το να εφεύρουν μια κανονική ατμοκίνητη υδραντλία".

 Αιολόσφαιρα του Ήρωνα

Ο περιστροφικός ατμοστρόβιλος που εφεύρε ο Ήρων έγινε γνωστός σαν αιολόσφαιρα. Η κατασκευή αυτή είναι η βασική αρχή πάνω στην οποία στηρίζετε η σύγχρονη ατμομηχανή.

Πάνω από έναν λέβητα υπάρχουν δύο σωλήνες και γύρω από τα καµπυλωµένα άκρα τους εδράζεται µία σφαίρα µε δύο ακροφύσια. Όταν θερµανθεί το νερό του λέβητα, ατµοποιείται και περνώντας από τους δύο κατακόρυφους σωλήνες εισέρχεται στη σφαίρα και εξέρχεται µε ταχύτητα από τα δύο ακροφύσια εξαναγκάζοντάς την σε αντίθετη περιστροφή.

Όπως είπαμε, θεωρείται ο πρόδρομος της ατµοµηχανής, που µε την προσθήκη µιας τροχαλίας θα µπορούσε να είχε οδηγήσει κατά την Ελληνιστική εποχή στη Βιοµηχανική επανάσταση, µε απρόβλεπτες συνέπειες για την ανθρωπότητα.

Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς (Αλεξάνδρεια, πιθ. 10 μ.Χ. - Αλεξάνδρεια, πιθ. 75 μ.Χ.) ήταν Έλληνας μηχανικός, γεωμέτρης και εφευρέτης, του οποίου η πιο διάσημη εφεύρεση ήταν η αιολόσφαιρα, η πρώτη ατμομηχανή στην παγκόσμια ιστορία.

Υπήρξε διευθυντής της περίφημης Ανώτατης Τεχνικής Σχολής της Αλεξάνδρειας, το πρώτο πολυτεχνείο που είχε ιδρυθεί στο Μουσείο για μηχανικούς. Λέγεται ότι ακολουθούσε την θεωρία των ατόμων και τη Μηχανική Σύνταξη του Φίλωνα ενώ οι ιδέες του Κτησιβίου ήταν βάση για κάποια από τα έργα του.

Ήταν γνωστός και ως Ήρων ο Κτησιβίου (ως μαθητής, πιθανότατα, του μεγάλου μαθηματικού και εφευρέτη Κτησιβίου), και Ήρων ο Μηχανικός.

Ηρώνειο ζήτημα

Δεν είναι εξακριβωμένο εάν έζησε τον 1ο π.Χ αιώνα, οι μελετητές μάλιστα του πολύπλοκου αυτού ηρώνειου ζητήματος τον εντάσσουν χρονικά σε περιόδους που κυμαίνονται μέσα σε διάστημα μεγαλύτερο των τεσσάρων αιώνων. Συνοπτικά το Ηρώνειο ζήτημα, παρουσιάζεται στη βιβλιογραφία ως εξής: Ο Ήρων αναφέρει στα έργα του τον Αρχιμήδη (287-212 π.Χ) και αναφέρεται από τον Πάππο (3ος-4ος αι. μ.Χ). Έτσι ιστορικά εντάσσεται σε μια χρονική περίοδο μεταξύ του 225 π.Χ και του 275 μ.Χ περίπου. Από τον τίτλο των Βελοποιικών: Ήρωνος Κτησιβίου Βελοποιητικά, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο Ήρων ήταν ή θεωρούσε τον εαυτό του μαθητή του Κτησιβίου, για τον οποίο κατά προσέγγιση γνωρίζουμε ότι έζησε στην Αλεξάνδρεια από το 300 π.Χ μέχρι το 230 π.Χ. Ο Baldi, ο οποίος έκανε και την πρώτη έκδοση της Αυτοματοποιητικής στα ιταλικά το 1589, θεωρεί ότι ο Ήρων έζησε περί το 120 π.Χ και ήταν πραγματικά μαθητής, με την έννοια ότι σπούδασε τα έργα, του Κτησίβιου. Ο Haase (1835) εντάσσει τον Ήρωνα περί τα μέσα του 3ου π.Χ αιώνα. Και ο μαθηματικός Hultsch (1864) υποστηρίζει ότι έζησε στο τέλος του 2ου αιώνα π.Χ. Κατά τους ιστορικούς Martin και Cantor ο Ήρων έζησε το 100 π.Χ. Ο Βαρώνος Carra de Vaux, που έκανε και την πρώτη μετάφραση της μηχανικής του Ήρωνα από τα αραβικά το 1893, τον εντάσσει στα μέσα του 1ου π.Χ αιώνα.

Στα έργα που σώθηκαν συγκαταλέγονται τα εξής:

·         1. 'Οροι Γεωμετρίας και Γεωμετρικά, που περιέχουν εφαρμοσμένα γεωμετρικά προβλήματα. Στη γεωμετρία, διατύπωσε και απέδειξε έναν τύπο, γνωστό ως ο τύπος του Ήρωνα, για τον υπολογισμό του εμβαδού ενός τριγώνου σε σχέση με τις πλευρές του. Επίσης σκέφτηκε μια επαναληπτική διαδικασία για τον υπολογισμό της τετραγωνικής ρίζας κάποιου αριθμού.

·         2. Στερεομετρικά, με πρακτικά προβλήματα στερεομετρίας.

·         3. Περί μέτρων και Μετρικά Α, Β και Γ, με γενικά προβλήματα μετρήσεων.

·         4. Περί διόπτρας, με στοιχεία τοπογραφικών μετρήσεων. Εδώ περιγράφει το οδόμετρο και το ναυτικό δρομόμετρο (παραλλαγή του οδομέτρου για χρήση σε πλοίο).

·         5. Κατοπτρικά, με στοιχεία οπτικής. Εδώ ο Ήρων είχε προτείνει ότι το φως ακολουθεί το συντομότερο γεωμετρικά μονοπάτι. Αυτή η θεωρία δεν είναι πλέον αποδεκτή, κι έχει αντικατασταθεί με την αρχή του ελαχίστου χρόνου, που αποτελεί ειδική περίπτωση της αρχής της ελάχιστης δράσης.

·         6. Πνευματικά Α και Β, με τα αυτόματα πνευματικά και υδραυλικά συστήματα. Αναλυτικότερα, περιγράφεται η λειτουργία της αιολόσφαιρας (η πρώτη ατμομηχανή), η αυτόματη πόρτα για ναούς ή θέατρα, αυτοματισμοί για το θέατρο του, όπως για παράδειγμα πολλαπλές εναλλασσόμενες σκηνές κινούμενων μορφών που συνοδεύονταν από οπτικά και ηχητικά εφέ.

·         7. Αυτοματοποιητική. Έργο του 1ου αιώνα π.Χ. Είναι το αρχαιότερο γνωστό κείμενο με περιγραφές αυτόματων μηχανικών συστημάτων -αυτόματα θέατρα-, ικανών να κάνουν προγραμματισμένες κινήσεις.

·         8. Μηχανική, από της οποίας διασώθηκαν στα ελληνικά αποσπάσματα μόνο, ενώ το πλήρες κείμενο σώθηκε σε αραβική μετάφραση του Kosta ben Luka. Στο βιβλίο αυτό περιέχεται η θεωρία της στατικής και της κινηματικής των σωμάτων, αναλύονται τα πέντε απλά μηχανικά στοιχεία, ο τροχός, ο μοχλός, το πολύσπαστο, η σφήνα και ο κοχλίας. Εξετάζεται η μετάδοση κίνησης με οδοντωτούς τροχούς, οι ανυψωτικές μηχανές και άλλα συστήματα εφαρμοσμένης μηχανικής.

·         9. Βελοποιικά, το βιβλίο με τα παλαιότερα χειρόγραφα σχήματα, που περιέχουν τη θεωρία της βολής και αναλύει τα ελληνικά βαλλιστικά όπλα.

Στον Ήρωνα αποδίδονται οι εφευρέσεις πολλών ελεγκτικών μηχανισμών ανάδρασης που λειτουργούσαν με νερό, φωτιά και συμπιεσμένο αέρα σε διάφορους συνδυασμούς και η κατασκευή του πρώτου προγραμματιζόμενου αναλογικού υπολογιστή με ένα πολύπλοκο σύστημα γραναζωτών ατράκτων διάστικτων με καβίλιες και δεμένων με σχοινιά που στις άκρες τους είχαν βάρη (σακιά άμμου που άδειαζαν με την πάροδο του χρόνου) και χρησιμοποιείτο στην λειτουργία του αυτόματου θεάτρου του.

Περὶ ὑδρίων ὡροσκοπείων (Απόσπασμα

κατασκευάζεται γὰρ ἀγγεῖόν τι ἔχον ὀπὴν ὡς ἂν κλεψύδρα, δι᾽ ἧς ὁμαλῶς, ὡς ἔθος, δύναται τὸ ὕδωρ ἐκρεῖν. ὅπερ προκατασκευάζεται τὴν ἀρχὴν τῆς ἐκρύσεως ἔχον ὅτε πρῶτον ἐκ τοῦ ὁρίζοντος ὁ ἥλιος τὴν πρώτην ἀκτῖνα προσβάλλει, καὶ τὸ ῥεῦσαν ὕδωρ ἐν ὧι χρόνωι ὁ δίσκος ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα γίνεται φυλάττεται χωρίς, εἶτα τὸ ἐφεξῆς ἐν ὅλωι τῶι νυχθημέρωι μέχρι τῆς ἑτέρας ἀνατολῆς ὁμαλῶς καὶ ἀνεκλείπτως καὶ ἀπαύστως ῥυὲν ἐν ἑτέρωι ἀγγείωι• καὶ τὸ ῥεῦσαν παραμετρεῖται, ποσαπλάσιόν ἐστι τοῦ κατὰ τὴν ἀνατολὴν ληφθέντος ὕδατος• καὶ τοῦτὸ ἔσται ἀνάλογον τῶι χρόνωι• καὶ ὡς τὸ ὕδωρ πρὸς τὸ ὕδωρ, οὕτως ὁ χρόνος πρὸς τὸν χρόνον.

Κατασκευάζεται λοιπόν αγγείο το οποίο έχει οπή όπως και η κλεψύδρα, μέσω της οποίας δύναται το νερό να εκρέει ομαλά όπως συνηθίζεται, το οποίο έχει προκατασκευαστεί έτσι ώστε η αρχή της εκροής να πραγματοποιείται όταν ο ήλιος προβάλει την πρώτη του ακτίνα από τον ορίζοντα, και το νερό που έχει εκρεύσει όσο ο ηλιακός δίσκος βρίσκεται πάνω από τον ορίζοντα φυλάσσεται ξεχωριστά, και έτσι αυτό που ρέει όλη την ημέρα και όλη τη νύχτα μέχρι την επόμενη ανατολή χωρίς διακοπή και ασταμάτητα (φυλάσσεται) σε δεύτερο αγγείο. Και αυτό που έχει εκρεύσει μετράται και είναι ποσαπλάσιο αυτού που έχει ληφθεί κατά την ανατολή 48του ηλιακού δίσκου. Και αυτό λέμε ότι είναι ανάλογο του χρόνου. Και όπως το νερό προς το νερό έτσι και ο χρόνος προς το χρόνο

Σχέδια και εφευρέσεις

·         συντριβάνι που λειτουργούσε με πεπιεσμένο αέρα (στα Πνευματικά)

·         σιφώνια (στα Πνευματικά)

·         μηχανή κατασκευής σπειρώματος ξύλινων βιδών

·         ύδραυλις

·         μηχανικός κερματοδέκτης που λειτουργούσε με νομίσματα και έδινε νερό

·         χειροκίνητος καταπέλτης

·         οδόμετρο: αυτόνομη κατασκευή, προσαρμόσιμη σε οποιοδήποτε τροχοφόρο (άρμα), αποτελούμενη από ένα σύμπλεγμα από οδοντωτούς τροχούς και ατέρμονες κοχλίες, ικανούς να μεταφέρουν την κίνηση του τροχού του άρματος και να την μετατρέψουν σε μονάδες μέτρησης μήκους, που καταγράφεται από ένα σύστημα δίσκων στο πάνω μέρος της συσκευής.

·         κινητό αυτόματο: αυτόνομη συσκευή, ικανή να κινείται από μόνη της. Η κίνηση των αυτομάτων προκαλείται από την πτώση ενός μολύβδινου βάρους, που είναι δεμένο με νήμα με τον κινητήριο τροχό. Ο προγραμματισμός των κινήσεων επιτυγχάνεται με δεξιόστροφες ή αριστερόστροφες περιελίξεις του νήματος πάνω στον κινητήριο άξονα π.χ. τo κινητό αυτόματο θέατρο: ένας μικρός περίοπτος ναός, που ήταν ικανός να κινείται και να κινεί επίσης τις μορφές που το στόλιζαν.

 

 https://youtu.be/QBh8cHZvE9U

https://youtu.be/5Jo7e3L9TQo

 

Πώς οι αρχαίοι Έλληνες είχαν φτάσει «στο παρά πέντε» πριν τη δημιουργία ατμοκίνητης υδραντλίας, 1.800 χρόνια πριν τη Βιομηχανική Επανάσταση

 

Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς εν μέσω πειράματος

Οι επιστήμονες, μηχανικοί και εφευρέτες της Ελληνιστικής εποχής έφθασαν μια ανάσα πριν την αφετηρία της σύγχρονης Βιομηχανικής Επανάστασης: τη δημιουργία της ατμοκίνητης εμβολοφόρου υδραντλίας, ανέφεραν ο καθηγητής του ΕΜΠ Θεοδόσης Τάσιος και ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Μιχάλης Τιβέριος σε εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής, το βράδυ της Τρίτης, με τίτλο «'Αραγε είχαν ατμοκίνητη υδραντλία οι Πτολεμαίοι;».

Όπως είπε ο κ.Τάσιος, τον καιρό των Πτολεμαίων, οι μηχανικοί είχαν εφεύρει διαδοχικά όλα τα αναγκαία μηχανολογικά εξαρτήματα (ιμάντες, σωλήνες, γρανάζια, στρόβιλοι κ.α.), που τους επέτρεπαν να αξιοποιούν την ενέργεια του αέρα και του νερού για τη δημιουργία αντλιών, εκμεταλλευόμενοι έτσι τόσο την αιολική, όσο και την υδροδυναμική ενέργεια. Επιπλέον, είχαν κάνει το αρχικό βήμα για την ατμοκίνηση με την μετατροπή της θερμικής ενέργειας σε κινητική, επιτυγχάνοντας την περιστροφική κίνηση μέσω ατμού.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κ.Τάσιου, οι αρχαίοι Έλληνες μηχανικοί απείχαν ελάχιστα -από δέκα έως το πολύ 100 χρόνια- από το να εφεύρουν μια κανονική ατμοκίνητη υδραντλία, οπότε θα είχαν εκείνοι ξεκινήσει τη βιομηχανική επανάσταση πολύ πριν την ώρα της. Τελικά, αυτό συνέβη το 1776, όταν ο Σκωτσέζος μηχανικός Τζέημς Βατ εφηύρε μια τέτοια ατμοκίνητη αντλία.

Αν και ο κ.Τιβέριος επεσήμανε πως από το αρχαία ιστορικά κείμενα έχει διασωθεί μόνο το 2,5% περίπου, συνεπώς δεν μπορεί να αποκλεισθεί ότι ίσως το τελικό βήμα της ατμοκίνησης είχε γίνει, έστω κι αν κατασκευάσθηκε μία μόνο πρωτότυπη αντλία ως παιγνίδι και μετά η σχετική τεχνολογία ξεχάσθηκε, όμως -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- δεν υπάρχουν οι σχετικές μαρτυρίες και τα αποδεικτικά στοιχεία.

Ο κ.Τάσιος -που είναι και πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας- εκτίμησε ότι οι πρόγονοί μας έφθασαν πολύ κοντά στην «πηγή», χάρη στις εντυπωσιακές επιστημονικές και τεχνολογικές προόδους τους, όμως δεν είχαν τελικά προχωρήσει στην αξιοποίηση του ατμού για την κίνηση μιας αντλίας και τελικά μιας μηχανής.

Οι κ.κ. Τάσιος και Τιβέριος αναφέρθηκαν στο σημαντικό τεχνολογικό έργο του Κτησίβιου (3ος αι. π.Χ., ιδρυτής της Σχολής Μηχανικών και Μαθηματικών στην Αλεξάνδρεια), του Φίλωνα από το Βυζάντιο (μαθητή του Κτησίβιου) και του Ήρωνα (μάλλον 1ος αι. μ.Χ., οι οποίοι με τις εφευρέσεις τους έδειξαν πόσο προχωρημένη ήταν η ελληνική εφαρμοσμένη επιστήμη και τεχνολογία. Πολλά έργα των Ελλήνων μηχανικών, όπως επεσήμανε ο κ.Τιβέριος, διασώθηκαν σε αραβικές μεταφράσεις.

Ο κ.Τάσιος τόνισε το πάθος των αρχαίων Ελλήνων για την τεχνολογία και επεσήμανε ότι, ήδη στα έπη του Ομήρου, γίνεται αναφορά σε αυτόματα και πλοία-ρομπότ. Αργότερα, ο συνδυασμός του κοσμοπολιτισμού (ιδίως στην Αλεξάνδρεια), της ανερχόμενης μεσαίας τάξης και του ενδιαφέροντος των Πτολεμαίων οδήγησε σε σημαντικές εφευρέσεις, όπως δείχνει και ο μηχανισμός των Αντικυθήρων. Αν και παραμένει ερώτημα κατά πόσο αυτές οι τεχνολογίες γνώρισαν ευρύτερη εφαρμογή ή παρέμειναν προνόμιο μιας μικρής ομάδας ανθρώπων.

(με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)

 

Ο Κινηματογράφος του Ήρωνος 

https://www.nea-acropoli-athens.gr/arthra/oikologia/1154-o-kinhmatografos-tou-hrwnos

 

 

Ο κινηματογράφος του 2ου αι. π.Χ. Ήρων ο Αλεξανδρεύς: 

ο «θαυματοποιός» της μηχανικής.

 

Πόσο εύκολα θα μπορούσατε να πιστέψετε ότι πριν από 2.000 χρόνια οι άνθρωποι μπορούσαν να καθίσουν αναπαυτικά στο ανάκλιντρο του καθιστικού τους και να παρακολουθήσουν μια ταινία ρυθμίζοντας μάλιστα τον ήχο και την κίνηση στην «οθόνη» από το… τηλεκοντρόλ τους! Σας θυμίζει κάτι;

Παρά την εντύπωση που έχουμε σήμερα ότι στην αρχαιότητα η τεχνολογία ήταν άγνωστη λέξη και οι αυτοματισμοί ανύπαρκτοι, σύγχρονες μελέτες φέρνουν στο φως το ταλέντο των αρχαίων μηχανικών.

Ένας από τους «θαυματοποιούς» της ελληνιστικής περιόδου, ο Ήρωνας έζησε και έδρασε στην Αλεξάνδρεια το 2ο αι. π.Χ. προσφέροντας πολλά και ευφάνταστα αυτοματοποιημένα συστήματα στους συγχρόνους του. 

 

 

Η εφεύρεση

Το αυτόματο φορητό θέατρο του Ήρωνα είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να παρουσιάζει μια συγκεκριμένη ιστορία μέσα από μηχανισμούς που φαίνεται να κάνουν πόρτες να ανοίγουν αυτόματα, πουλιά να πετούν και να τραγουδούν και θεούς να εμφανίζονται από το πουθενά!

Το θέατρο αυτό είχε τέτοιες διαστάσεις που μπορούσε να μετακινηθεί εύκολα ώστε το «κινηματογραφικό» έργο να παρουσιαστεί σε κοινό ή ακόμα και για ιδιωτικές προβολές! Πρόκειται για έναν μηχανισμό που παρουσίαζε έναν ναό του Διονύσου με διάφορες μορφές (ιέρειες) οι οποίες μπορούσαν να κινηθούν, να ανάβουν φωτιές και ταυτόχρονα να ακούγονται διάφοροι ήχοι τυμπάνων και κυμβάλων. Οι κατασκευές αυτές θεωρούνται ιδιοφυείς διότι ήταν προγραμματιζόμενες δηλαδή μπορούσαν με ανάλογες ρυθμίσεις να κάνουν διαφορετικά πράγματα. Κατά την λειτουργία του εμφάνιζε σκηνικά «εφφέ»,όπως κινούμενα πλοία σε διάταξη στόλου, καταιγίδες, φωτιές και καταστροφές.

 

 

Ο Ήρων περιγράφει την λειτουργία του:

 

«Τοποθετούμε αρχικά το αυτόματο σε κάποια θέση και αφού απομακρυνθούμε ύστερα από λίγο χρόνο μεταβαίνει το αυτόματο σε κάποιαν άλλη ορισμένη θέση. Κι όταν αυτό σταματήσει, η φωτιά ανάβει στο βωμό μπροστά απ’ τον Διόνυσο. Κι απ’ το ραβδί του Διονύσου αναβλύζει γάλα ή νερό κι από την κούπα του χύνεται κρασί… Και με λουλούδια στεφανώνεται όλος ο χώρος γύρω από τους τέσσερις στύλους της βάσης. Και οι κυκλικά τοποθετημένες Βάκχες γυρίζουν χορεύοντας γύρω απ’ το μικρό ναό. Και ήχος ακούγεται τύμπανων και κυμβάλων…» (Ήρων, Αυτοματοποιητική,4, 2).

Εξαιρετικά σύνθετα και πολύπλοκα αυτόματα συστήματα, που για κάποιους της εποχής θεωρούνταν αφύσικα -όπως υδραυλικές βάνες, μηχανικούς διακόπτες, τροχούς, βαλβίδες- εμφανίζονται με φυσικό τρόπο και μάλιστα εξηγούνται λογικά! Ακόμα και το γεγονός ότι παρείχαν και τη δυνατότητα προγραμματισμού των κινήσεων με εξωτερική εντολή (τηλεχειρισμό)!!

 

Η υπόθεση του έργου 

Στο θέατρο του Ήρωνος παρουσιάζεται αυτόματα ο μύθος του Ναυπλίου που θέλει να εκδικηθεί τους Αχαιούς που σκότωσαν τον γιο του Παλαμήδη στην Τροία.

Σκηνή 1η: Οι Αχαιοί επισκευάζουν τα πλοία τους, μορφές κινούνται, χτυπούν με σφυριά και πριονίζουν και κρότοι εργαλείων ακούγονται.

Σκηνή 2η: Οι Αχαιοί σπρώχνουν τα πλοία στη θάλασσα.

Σκηνή 3η: Εμφανίζονται τα πλοία των Αχαιών να πλέουν και ανάμεσά τους να ξεπηδούν δελφίνια από τη θάλασσα. Ενώ η σκηνή ξετυλίγεται, η θάλασσα φουρτουνιάζει και τα πλοία επιταχύνουν.

Σκηνή 4η: Ο Ναύπλιος σε ακρωτήρι, με αναμμένο πυρσό, δίνει ψεύτικο σήμα στους Αχαιούς ύστερα από προτροπή της Αθηνάς.

Σκηνή 5η: Στη φουρτουνιασμένη θάλασσα φαίνονται διασκορπισμένα συντρίμμια των πλοίων και ο Αίαντας να κολυμπά. Εμφανίζεται η Αθηνά (ως από μηχανής θεά), περιφέρεται και εξαφανίζεται, ενώ πέφτει κεραυνός, ακούγεται βροντή και χάνεται η μορφή του Αίαντα.

 

Η αυλαία ανοιγοκλείνει μεταξύ των σκηνών.

Όλες αυτές οι κινήσεις και οι ήχοι εκτελούνται με βάση αρχές της μηχανικής και χωρίς καθόλου ηλεκτρικό ρεύμα αλλά κυρίως με τη δύναμη ενός μολύβδινου βάρους που πέφτει ισοταχώς σε μια κλεψύδρα με άμμο. Για την έναρξη της παράστασης αρκεί να τραβηχτεί το σκοινί στην πρόσοψη της βάσης.

Φαίνεται λοιπόν ότι στον αρχαίο κόσμο η διασκέδαση δε διέφερε πολύ από τη σημερινή. Μάλιστα η τεχνολογία και η επιστήμη της εποχής αυτής –του 2ου αιώνα π.Χ.- έχει πολλά αντίστοιχα τεχνολογικά επιτεύγματα να επιδείξει, γεγονός που φανερώνει και το υψηλό επίπεδο νόησης και γνώσης αλλά και την διαχρονική μάλλον τάση των ανθρώπων να αναζητούν ανέσεις και απολαύσεις μέσω της τεχνολογίας.

 

 

 

ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ